Blog: BITTER Chocolate Stories
12 oktober 2017
BURKINA FASO, reisverslag juni 2017
Stof, zand, kleuren, en veel mensen. Bepakt, in een volle auto en om ons heen verandert het urban landschap van de stad Ouagadougou in prachtig Afrikaanse landschappen. Met een kleine crew zijn we onderweg naar een opvangcentrum voor kinderen.
Vanuit Burkina Faso vertrekken jaarlijks duizenden kinderen om al dan niet gedwongen op cacao plantages te werken in naburige landen, waaronder Ivoorkust en Ghana.
BITTER Chocolate Stories is een expositie die laat zien hoe de cacao industrie werkt, maar geeft voornamelijk de kinderen een podium hun verhalen te vertellen. En voor dat laatste zijn we hier.
Teun van de Keuken was hier in 2004 op zoek naar kinderen die tegen hem wilde getuigen, in zijn chocorechtzaak. Het opvangcentrum voor kinderen biedt helaas 13 jaar later nog steeds onderdak aan kinderen die “geluk hebben gehad”. Geluk in de zin dat ze nu hier zijn, en niet meer op de plantages.
In de middle of nowhere komen we aan bij het centrum.
BITTER Chocolate Stories is een expositie die laat zien hoe de cacao industrie werkt, maar geeft voornamelijk de kinderen een podium hun verhalen te vertellen. En voor dat laatste zijn we hier.
Teun van de Keuken was hier in 2004 op zoek naar kinderen die tegen hem wilde getuigen, in zijn chocorechtzaak. Het opvangcentrum voor kinderen biedt helaas 13 jaar later nog steeds onderdak aan kinderen die “geluk hebben gehad”. Geluk in de zin dat ze nu hier zijn, en niet meer op de plantages.
In de middle of nowhere komen we aan bij het centrum.
Via de grote rode poort kom je binnen en begeef je je in een binnentuin waarin enkele gebouwtjes staan. Een klein jongetje komt net het gebouw uitgelopen en schrikt zich dood van een plotselinge doodenge blanke man, waarschijnlijk de eerste die hij ooit in z’n leven heeft gezien. Die blanke man ben ik. We maken kennis met oprichtster Madame Bernadette en de kinderen in het centrum. Kindarbeiders? Kindslaven? Ik zie liever de mensen achter dit soort termen, dan dat ze bestempeld worden onder welke categorie dan ook. Ze zijn prachtig en superaardig, al is het met anderen weer lastig contact te krijgen. In de korte seconde dat je even contact hebt zie je de prachtige donkere ogen, maar met een lege blik. Het lijkt wel alsof sommige bang voor me zijn, misschien omdat de wonden nog te vers zijn. Na een paar uur beginnen we met de opbouw van de “studio”, wat eigenlijk niet meer is dan een rieten dakje tussen twee van de gebouwtjes en een groen stuk katoen tegen de muur aan. Het doek moet gestreken worden maar er is geen elektriciteit. Binnen 4 minuten staat er iemand voor de studio met een strijkijzer uit de middeleeuwen. Maar hij werkt, met hout en kooltjes. Parfait!
De fotografe, Joana Choumali uit Ivoorkust maakt een paar testfoto’s van de fixer en meteen zien we dat de ze de juiste fotograaf voor deze serie is. Daarnaast spreekt ze de taal, kent ze de cultuur en is ze ontzettend betrokken bij dit soort maatschappelijke issues. Nadat we wat hebben gekletst met de kinderen in het huis, beginnen we met de portretten.
Sterke, mooie, hoopvolle en verdrietige blikken wisselen elkaar af en na de eerste foto begint de Joana te huilen. De droevige lege blik in een meisje haar ogen doet pijn, zonder dat ze überhaupt nog iets over haar leven heeft verteld. Haar ogen spreken boekdelen. Een boek wat je snel wil dichtklappen als je je ogen gesloten wil houden voor de ellende die er zich afspeelt.
Even later sluit het meisje aan bij Marijn, de journalist die de interviews met de slachtoffers doet. Ze vertelt stukje bij beetje haar verhaal. Ze blijkt te hebben gewerkt op een cacao plantage en werd ook gedwongen alles in en rond het huis van de plantage eigenaar schoon te houden. Dag in dag uit, onder bewind en onbetaald.. Door de persoonlijke verhalen beginnen de termen kinderarbeid of kindslavernij, steeds meer context te krijgen. Verhalen die gehoord moeten worden. En elk verhaal is anders.
Het is lastig voor te stellen dat dit meisje dat voor ons zit een van de slachtoffers is van waar we met Tony’s zo hard tegen vechten. Ze was slechts werkpaard. Niemand die haar in de ogen keek of liefde gaf. Mentaal mishandeld, niks waard en voor de plantage eigenaren simpelweg een object in plaats van een persoon. Of een kind. ‘Je ouders geven niks om je, en wij nog minder‘.
Ze zagen haar pijn vast wel, maar maakte duidelijk dat als ze zelfmoord zou plegen, ze zo weer iemand voor haar in de plek hadden.
Ik probeer me voor te stellen hoe een meisje na het horen van dit soort opmerkingen gewoon weer aan het werk moet. Ze breekt meerdere keren tijdens het interview. Enig kind, bij mensen die je niet kent, zonder school, vriendjes, familie. Misschien is het allerergste nog wel dat de toekomstdromen van kinderen weggenomen worden. Op het moment dat dit met je gebeurt op zo’n jonge leeftijd, kan ik me voorstellen dat al je dromen over wat je later wil worden als sneeuw voor de zon verdwijnen.
De journalist vraagt aan een ander meisje wat ze tegen kinderen in Nederland wil zeggen die het ook moeilijk hebben. Ik betrap me erop dat mijn eerste gedachte is dat bijna niemand in Nederland mag klagen, en dat al onze problemen maar relatief zijn in verhouding met de kinderen hier. Sterker nog, misschien is dit meisje wel het slachtoffer van onze hebzucht.
Haar mooie donkere ogen staren in de verte en zachtjes fluistert ze:
‘..Als er daar ook kinderen zijn die het moeilijk hebben, mogen ze wel hierheen komen…,
Stilte..
De eerste tranen rollen over de wangen van de journalist en fotograaf.. Dit meisje..
Nog meer ellende, hartverscheurende verhalen en tranen volgen. Na het interview is het stil. Iedereen heeft even tijd nodig om het te verwerken. Alle termen krijgen een gezicht. Handen, ogen, een leeftijd. En een naam.
‘Hello, how old are you?’
Het volgende kind gaat zitten.. Hoofd gebogen en starend naar de grond.
De tweede. Een volgend verhaal. Een andere kapotte jeugd.
’Vijftien’
’s Avonds zitten we in de auto terug naar het hotel. De ondergaande zon kleurt het bruine prachtige landschap roze en paars. Iedereen is stil en staart uit het raam. Woorden schieten even tekort na een lange dag van eerste indrukken. De foto’s zijn indrukwekkend maar de verhalen hartverscheurend. Wat zou het fijn zijn als we konden aftellen, dat de verhalen stoppen en er geen nieuwe verhalen ontstaan. Maar terwijl wij aankomen in het hotel, komt er in het donker bij het centrum een bus aan, met negen andere kinderen, om ons de dag erna te vertellen wat zij hebben meegemaakt.
Joost, Team Tony’s
Even later sluit het meisje aan bij Marijn, de journalist die de interviews met de slachtoffers doet. Ze vertelt stukje bij beetje haar verhaal. Ze blijkt te hebben gewerkt op een cacao plantage en werd ook gedwongen alles in en rond het huis van de plantage eigenaar schoon te houden. Dag in dag uit, onder bewind en onbetaald.. Door de persoonlijke verhalen beginnen de termen kinderarbeid of kindslavernij, steeds meer context te krijgen. Verhalen die gehoord moeten worden. En elk verhaal is anders.
Het is lastig voor te stellen dat dit meisje dat voor ons zit een van de slachtoffers is van waar we met Tony’s zo hard tegen vechten. Ze was slechts werkpaard. Niemand die haar in de ogen keek of liefde gaf. Mentaal mishandeld, niks waard en voor de plantage eigenaren simpelweg een object in plaats van een persoon. Of een kind. ‘Je ouders geven niks om je, en wij nog minder‘.
Ze zagen haar pijn vast wel, maar maakte duidelijk dat als ze zelfmoord zou plegen, ze zo weer iemand voor haar in de plek hadden.
Ik probeer me voor te stellen hoe een meisje na het horen van dit soort opmerkingen gewoon weer aan het werk moet. Ze breekt meerdere keren tijdens het interview. Enig kind, bij mensen die je niet kent, zonder school, vriendjes, familie. Misschien is het allerergste nog wel dat de toekomstdromen van kinderen weggenomen worden. Op het moment dat dit met je gebeurt op zo’n jonge leeftijd, kan ik me voorstellen dat al je dromen over wat je later wil worden als sneeuw voor de zon verdwijnen.
De journalist vraagt aan een ander meisje wat ze tegen kinderen in Nederland wil zeggen die het ook moeilijk hebben. Ik betrap me erop dat mijn eerste gedachte is dat bijna niemand in Nederland mag klagen, en dat al onze problemen maar relatief zijn in verhouding met de kinderen hier. Sterker nog, misschien is dit meisje wel het slachtoffer van onze hebzucht.
Haar mooie donkere ogen staren in de verte en zachtjes fluistert ze:
‘..Als er daar ook kinderen zijn die het moeilijk hebben, mogen ze wel hierheen komen…,
Stilte..
De eerste tranen rollen over de wangen van de journalist en fotograaf.. Dit meisje..
Nog meer ellende, hartverscheurende verhalen en tranen volgen. Na het interview is het stil. Iedereen heeft even tijd nodig om het te verwerken. Alle termen krijgen een gezicht. Handen, ogen, een leeftijd. En een naam.
‘Hello, how old are you?’
Het volgende kind gaat zitten.. Hoofd gebogen en starend naar de grond.
De tweede. Een volgend verhaal. Een andere kapotte jeugd.
’Vijftien’
’s Avonds zitten we in de auto terug naar het hotel. De ondergaande zon kleurt het bruine prachtige landschap roze en paars. Iedereen is stil en staart uit het raam. Woorden schieten even tekort na een lange dag van eerste indrukken. De foto’s zijn indrukwekkend maar de verhalen hartverscheurend. Wat zou het fijn zijn als we konden aftellen, dat de verhalen stoppen en er geen nieuwe verhalen ontstaan. Maar terwijl wij aankomen in het hotel, komt er in het donker bij het centrum een bus aan, met negen andere kinderen, om ons de dag erna te vertellen wat zij hebben meegemaakt.
Joost, Team Tony’s